Ruta zwyczajna (łac. Ruta graveolens L.) to roślina należąca do rodziny rutowatych. Jej ojczyzną są kraje śródziemnomorskie, ale rozprzestrzeniła się praktycznie w całej południowej Europie, a obecnie uprawiana jest w wielu miejscach na świecie, w tym w Polsce. Jest byliną, dorasta do 1 metra wysokości, kwitnie od czerwca do sierpnia, wydając żółte kwiaty tworzące baldachogrono. Jest rośliną mrozoodporną, lubiącą słoneczne stanowiska. Według ludowej tradycji to roślina symbolizująca czystość i dziewictwo. Wianek z ruty wkładała na głowę panna młoda, która po ślubie wrzucała go do ognia. Ruta miała wabić mężczyzn, a sianie ruty oznaczało staropanieństwo. Ponadto: odwracała czary i odpędzała złe moce.
Ruta zwyczajna dała nazwę związkowi chemicznemu o nazwie rutyna. Po raz pierwszy wyodrębnił ją z rośliny niemiecki aptekarz August Weiss pod koniec XIX wieku. Rutyna ma właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne. W połączeniu z witaminą C wchodzi w skład wielu leków na przeziębienie i wzmacniających odporność. Spowalnia utlenianie się witaminy C. Ponadto rutyna wzmacnia naczynia krwionośne, zmniejszając ich przepuszczalność, działa przeciwzakrzepowo, ma właściwości antyalergiczne.
Ruta zwyczajna ma wiele zastosowań w ziołolecznictwie.
Stosowana jako środek żółciopędny, wiatropędny, rozkurczający mięśnie gładkie, uszczelniający naczynka krwionośne, czy likwidujący siniaki. Jest rośliną powodującą jednak fotouczulenia, więc stosując rutę należy zachować ostrożność, jeśli się ma jasną karnację.
Zioło to wykazuje właściwości:
– przeciwutleniające, antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwzapalne (to o właśnie dzięki temu była szeroko stosowana w europejskiej medycynie ludowej).
Ruta zawiera alkaloidy o właściwościach przeciwskurczowych, przeciwhistaminowych i przeciwzapalnych. Znajdująca się w niej rutyna to związek roślinny – silny przeciwutleniacz, który chroni przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Poza tym jest źródłem olejków eterycznych, flawonoidów, alkaloidów, kumaryny, soli mineralnych, witaminy C oraz kwasów organicznych.
Ruta wykazuje działanie:
• przeciwgrzybicze – łagodzi swędzenie i zapalenie skóry oraz grzybicę;
• rozjaśniające – zawarte w niej przeciwutleniacze chronią przed działaniem wolnych; rodników oraz przedwczesnym starzeniem skóry;
• owadobójcze – jest naturalnym sposobem, by odstraszyć wszy oraz inne pasożyty;
• wzmacniające włosy – dodaje blasku, pobudza do wzrostu i naprawia zniszczenia oraz rozdwojone końcówki;
• uspokajające – koi nerwy;
• odstrasza owady takie jak muchy, komary czy karaluchy;
• antybakteryjne – warto pijać napar z ruty, ponieważ chroni nas przed infekcjami bakteryjnymi, zwalcza infekcje jelit u dróg moczowych oraz przeciwdziała salmonelli czy zatruciom pokarmowym;
• przeciwskurczowe – łagodzi bóle mięśni i bóle menstruacyjne;
• przeciwzapalne – zmniejsza stany zapalne mięśni i stawów;
• łagodzące ukąszenia owadów czy węża.
Ruta stosowana jest w przypadku problemów trawiennych takich jak: brak apetytu, biegunka i rozstrój żołądka. Znajduje również zastosowanie w przypadku problemów krążeniowo-sercowych takich jak miażdżyca tętnic czy kołatanie serca. Stosuje się ją do leczenia bólu głowy, skurczy mięśni czy zapalenia stawów. Zmniejsza problemy układu nerwowego. Tamuje krwawienie, leczy gorączkę. Sprawdza się jako antidotum na obrzęki spowodowane zatrzymaniem wody w organizmie oraz oczyszcza organizm z bakterii jelitowych i grzybów. Reguluje miesiączkę, a dawniej była stosowana zewnętrznie w formie okładów na bóle zębów, uszu czy głowy oraz do leczenia zwichnięć, opuchnięć, urazów kości i skręceń, a także jako naturalny środek odstraszający owady.
Ruta zwyczajna, dzięki flawonoidom, działa dobroczynnie na układ krwionośny. Pomaga w uszczelnianiu żył i wzmacnia je, wpływając tym samym na poprawę krążenia krwi, zmniejszając wysięki i działając przeciwutleniająco. Ziele ruty wchodzi w skład leków na opuchliznę nóg. Może być pomocne w leczeniu żylaków, zapalenia żył, a także siniaków. Ruta zwyczajna jest ponadto pomocna w profilaktyce miażdżycy.
Używana jest także do aromatyzowania żywności i napojów. Podkreśla smak mięs, sałatek, ryb, potraw z kapusty i grzybów. Przyprawa ta jest gorzka w smaku, jednak gorycz łagodnieje pod wpływem kwasu. W związku z tym warto stosować ją do warzyw marynowanych w occie lub kiszonych. Aromatyzuje się nią również napoje owocowe, herbaty i alkohole.
Zapach ruty odstrasza nie tylko owady, ale również koty. Warto wiedzieć, że ogrodnicy uprawiający swoje ogrody zgodnie z naturą i bez chemicznych środków ochrony roślin stosują wywary z ruty, by wzmocnić rośliny i zapewnić im naturalną ochronę przed szkodnikami.
Ciekawostka:
Dawniej ruta zwyczajna (Ruta graveolens) stosowana była jako afrodyzjak. Panny siały ją w swoich ogródkach, a kwiatów ruty używano jako obowiązkowego dodatku do ślubnych wianków. Okazuje się, że to roślina z historią. Używała jej święta Hildegarda, a w czasach starożytnych była popularnym lekiem na dosłownie wszystko. Ta roślina ogrodowa o właściwościach leczniczych zwana jest też „zielem łaski”.
Skutki uboczne ruty zwyczajnej
Ruta w dużych dawkach jest rośliną trującą i powinna być stosowana z zachowaniem szczególnej ostrożności. Wśród skutków ubocznych jej stosowania wyliczyć można bezsenność, zawroty głowy, wysypki, skurcze, zwiększoną wrażliwość na słońce czy podrażnienie żołądka.
Ziela nie mogą spożywać kobiety w ciąży, ponieważ powoduje skurcze mięśni macicy, krwawienia i może doprowadzić do poronienia.
Nie zaleca się ruty zwyczajnej także w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, w nieżycie przewodu pokarmowego, w przewlekłym owrzodzeniu jelita grubego, w nadkwaśności oraz przy krwawieniach z macicy.
Ruta ma wpływ na mechanizm wytwarzania pigmentu skórnego – melaniny, oraz na sam naskórek i może zapobiegać jego szybkiemu złuszczaniu się i narastaniu. Dotykanie świeżego ziela ruty wywołuje u osób wrażliwych pęcherzowe zapalenie skóry.