Macierzanka (Thymus) to rodzaj rośliny należący do rodziny jasnotowatych (Lamiaceae), obejmujący szereg gatunków Eurazji i północnej Afryki. W Polsce rodzaj macierzanka obejmuje 10 gatunków roślin, między innymi popularną przyprawę – tymianek – której pełna nazwa brzmi tak naprawdę macierzanka tymianek.

Macierzanka piaskowa (Thymus serpyllum) to nieduża krzewinka osiągająca 10-30 cm wysokości. Macierzanka piaskowa to roślina, której właściwości wykorzystywane są w ziołolecznictwie. Jej aromat do złudzenia przypomina tymianek, z którym zresztą jest blisko spokrewniona. Można ją więc stosować do przyprawiania potraw, ale przede wszystkim macierzanka pomaga uporać się z wieloma dolegliwościami. Zalety macierzanki docenił także przemysł perfumeryjny. Macierzanka piaskowa jest niewielką rośliną zielną o fioletowych, drobnych kwiatkach i charakterystycznym zapachu. Lubi miejsca suche i nasłonecznione. Jej ziele możemy nie tylko kupić, lecz również pozyskać z natury lub wyhodować w ogródku – nie sprawi większych problemów, gdyż jest rośliną mrozoodporną. Wystarczy jej lekko kwaśna gleba i nasłonecznione stanowisko.

Skład i właściwości lecznicze ziela macierzanki
Ziele macierzanki piaskowej dobrej jakości powinno zawierać przynajmniej 0,4% olejku eterycznego według Farmakopei Polskiej III. Należy je zbierać w okresie kwitnienia (macierzanka piaskowa kwitnie od czerwca do sierpnia i jest ona również rośliną miododajną). Olejek macierzankowy zawiera przede wszystkim karwakrol i tymol (odpowiadające za główne właściwości lecznicze), ponadto między innymi cytral, linalol i geraniol, flawonoidy (luteolinę, apigeninę, glikozydy skutellareiny), trójterpeny, kwas rozmarynowy, olejek eteryczny, którego głównymi składnikami są fenole tymol i karwakrol oraz terpeny cymon, terpineol i cytral. Macierzanka zawiera także znaczne ilości flawonoidów i garbników, są w niej związki goryczkowe, kwasy organiczne, saponiny i sole mineralne ze znaczną zawartością litu i glinu. W celach leczniczych i kosmetycznych najczęściej wykorzystuje się wyciąg i olejek z macierzanki, rzadziej pyłek kwiatowy, a w użytku domowym sprawdza się napar z tego ziela. Taki skład chemiczny zapewnia działanie antyseptyczne (przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe, a nawet przeciwpierwotniakowe), działanie wspierające pracę układu pokarmowego (rozkurczowe i pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i żółci, a więc wspomagające trawienie) oraz działanie wspomagające pozbycie się wydzieliny z dróg oddechowych (wykrztuśne i rozkurczowe). Na skórę wyciągi z macierzanki mają ponadto działanie przeciwświądowe.

Macierzanka w różnych postaciach tradycyjnie stosowana była od lat w infekcjach dróg oddechowych. Napar z ziela macierzanki nadaje się w tym wypadku do picia, płukania gardła i do inhalacji. Z kolei na skórę wodny wyciąg z ziela macierzanki można stosować do przemywania cery trądzikowej i tłustej (odkazi i ureguluje wydzielanie sebum) i do płukania włosów przetłuszczających się. Można nim również przemywać swędzące miejsca np. po ugryzieniach owadów. Natomiast nasiadówka w naparze z ziela macierzanki świetnie sprawdzi się przy łagodzeniu różnego rodzaju infekcji intymnych.

Przy przeziębieniach i infekcjach dróg oddechowych można pokusić się również o zalanie ziela macierzanki spirytusem i tak powstałym spirytusem macierzankowym nacierać klatkę piersiową i wygrzewać pod kołdrą. Taki spirytus można również wcierać w bolące stawy w przypadku problemów reumatycznych.

Wyciąg z macierzanki jest dobrym lekiem wykrztuśnym – wzmaga produkcję śluzu i pobudza ruchy rzęsek nabłonka dróg oddechowych, dlatego jest zbawienny przy suchym, męczącym kaszlu. Macierzanka jest szczególnie cennym zielem dla palaczy i chorych na przewlekłe nieżyty oskrzeli, bo bardzo skutecznie pomaga oczyścić drogi oddechowe i działa na nie odkażająco. W tym celu zaleca się zarówno picie naparu z tego ziela, jak i robienie z niego inhalacji.
Macierzankę można z powodzeniem stosować samą, ale najczęściej łączy się ją z innymi ziołami, które nawzajem wzmacniają wtedy swoje działanie. Najczęściej występuje więc macierzanka w połączeniu z szałwią, nagietkiem, rumiankiem, krwawnikiem, babką i lipą – taka mieszanka bardzo skutecznie zwalcza różne problemy skórne i żołądkowe.
Kąpiele z dodatkiem naparu z macierzanki są polecane osobom przemęczonym, osłabionym po chorobie, wyczerpanym nerwowo. Napar działa wzmacniająco, stymuluje układ nerwowy, pobudza pracę serca. Zdaniem zielarzy, najskuteczniejsze są kuracje łączące kąpiele z piciem naparu z macierzanki.

Główne właściwości ziela macierzanki piaskowej: 
– leczy i regeneruje skórę,
– wzmacnia i dodaje energii,
– ułatwia oczyszczenie oskrzeli,
– zmniejsza bóle miesiączkowe,
– łagodzi nerwobóle,
– odkaża błony śluzowe,
– pomaga na wzdęcia i niestrawność 

Napar z ziela macierzanki piaskowej:
Jedną łyżkę stołową wysuszonego ziela macierzanki zalać szklanką wrzątku i parzyć pod przykryciem 15 minut. Przecedzić i pić trzy razy dziennie przed jedzeniem jako środek wykrztuśny albo po jedzeniu dla lepszego trawienia.

Napar do kąpieli:

200 g suchego ziela macierzanki zalej 3-4 litrami wrzątku i odstaw na 20 minut do naciągnięcia. Przecedź do wanny z wodą, starając się, by jej temperatura ostatecznie nie przekroczyła 38°C. Zanurz się w kąpieli na 10-15 minut – działa wzmacniająco na organizm, łagodzi nerwobóle i dolegliwości reumatyczne oraz zmiany trądzikowe.