Lasy to naturalne skupiska występowania świata roślin i zwierząt a w związku z tym ogrom świata bakterii i wirusów o różnym, również szkodliwym działaniu na człowieka ale zajętych samym sobą, neutralizujący się na wzajem. Co się stanie gdy zacznie braknąć lasów i całego świata związanego z nim, co się stanie z światem bakterii i wirusów? Świat ten musi się modyfikować, ewoluować by przetrwać a więc ingerować w świat obecny, w świat stworzony przez człowieka. Z jednej strony las to skupisko wielu drobnoustrojów o szkodliwym działaniu na życie człowieka ale jest to świat posiadający swoją równowagę, zasadę życia, harmonię przyrodniczą. Człowiek od swoich początków nauczył się żyć w tej równowadze, z niej czerpał, potrafił się rozwinąć ewolucyjnie pod warunkiem że świata żywiącego go nie zniszczył. Tylko powrót do swoich źródeł życia może stanowić naturalną ochronę egzystencji ludzkiej. Sztuczne wytwory – nie życia człowieka ale jego presji do konsumpcjonizmu doprowadziły stworzenia wielomilionowych skupisk ludzkich w którym świat bakterii i wirusów nie ma świata równowagi, jest to świat który w momencie wyspecjalizowania może być miejscem dominacji tak jak się stało z COVID-19.
Czy istnieje związek w obecnych czasach między zdrowiem człowieka i zdrowiem lasów? Czy leśnicy powinni zajmować się kwestiami zdrowia ludzkiego? Istnieją co najmniej dwie ważne odpowiedzi na to pytanie. Po pierwsze, być może najbardziej fundamentalne, działania leśne wpływają na zdrowie ludzi, a zdrowie ludzi wpływa na lasy. Po drugie, od wielu już lat problemy odzwierciedlają rosnące globalne obawy dotyczące zdrowia ludzi. Sytuacja wybuchu pandemii koronawirusa przypomina nam o toczącej się już dyskusji od wielu lat. Podobnie jak w przypadku wielu statystyk dotyczących lasów, globalne i regionalne statystyki dotyczące zdrowia ludzi żyjących w lasach podlegają pewnym stałym pytaniom o przyszłość. Poczucie skali zarówno problemów zdrowotnych dla ludzi, jak i powiązań między lasami a zdrowiem można zrozumieć na podstawie następujących danych statystycznych na przykład w innych miejscach świata chociaż obecna sytuacja z suszą i pożarami również wskazuje wiele podobieństw z Polską.
• Dym z drewna opałowego i pożarów lasów powoduje poważne problemy z oddychaniem człowieka. Dym z prostych paliw z biomasy może powodować od 1 do 2 milionów przedwczesnych zgonów rocznie, głównie kobiet i małych dzieci w krajach rozwijających się. Smugi dymu z pożarów lasów mogą przebyć setki kilometrów, co stanowi duże zagrożenie dla zdrowia; rozległe pożary lasów w Indonezji w 1997 r. spowodowały około 16 400 zgonów niemowląt.
• W samych tylko Indiach około 2 500 roślin jest używanych w medycynie, a naukowcy dodają, że dla 400 milionów do 500 milionów hindusów tradycyjna medycyna jest jedyną opcją.
• Od 70 do 80 procent Afrykanów konsultuje się z tradycyjnymi lekarzami, którzy często polegają na roślinach leczniczych. Na przykład w Zjednoczonej Republice Tanzanii istnieje od 30 000 do 40 000 tradycyjnych lekarzy w porównaniu z zaledwie 600 lekarzami tzw. medycyny współczesnej
• Każdego roku sprzedawane są farmaceutyki o wartości ponad 100 miliardów USD.
Wszechobecność poważnych problemów zdrowotnych, takich jak występujące u ludzi wirusy niedoboru odporności i zespół nabytego niedoboru odporności (HIV i AIDS), Ebola i malaria, COVID-19 są równoważone uznaną wartością tradycyjnej wiedzy i wykorzystaniem roślin leczniczych jako alternatywy dla współczesnej medycyny. Ponieważ obszary lasów, prawie z definicji, mają niższą gęstość zaludnienia niż obszary miejskie lub krajobrazy rolnicze, ludzie mieszkający na obszarach leśnych są zwykle pomijani w formalnych systemach opieki zdrowotnej i badaniach. Często są one trudne do osiągnięcia, a odległe obszary leśne mogą mieć trudności z przyciągnięciem lekarzy, pielęgniarek i administratorów systemów opieki zdrowotnej. Paradoks polega że dotyczy to nie tylko krajów egzotycznych ale i na przykład obszarów wiejskich Polski.
Istnieją zarówno etyczne, jak i praktyczne powody odwrócenia tego trendu. Sprawiedliwość społeczna wymaga skupienia większej uwagi na tych, którzy mają niesprawiedliwy dostęp do dobrych warunków zdrowia, niezależnie od środków; mieszkańcy lasów dysponują wiedzą i możliwościami, które mogą znacząco przyczynić się do poprawy gospodarki leśnej. Wskazuje się główne powiązania między lasami a zdrowiem człowieka, koncentrując się na dwóch głównych pytaniach:
• Jakie są warunki zdrowia ludzi w lasach i wokół nich?
• Jakie są związki przyczynowe między lasami a zdrowiem człowieka?
Czy powinny być zalecenia dotyczące polityki skierowane do określonych podmiotów, takich jak pracownicy służby zdrowia lub leśnicy? Naukowcy już dawno zwracają uwagę że tak powinno właśnie być. Człowiek żyjąc w czasach konsumpcjonizmu słuchał tak stawianych pytań z ignorancją. Lasy nie mają takiego samego znaczenia w życiu codziennym wszystkich ludzi mieszkających w lesie i w jego pobliżu. Ich znaczenie różni się – od myśliwych-zbieraczy, przez rolników do mieszkańców różnej wielkości miast. Łowcy-zbieracze i rolnicy polegający na lasach w sposób najbardziej fundamentalny, jeśli chodzi o utrzymanie, zdrowie, dochód i kulturę wiedzą że ich całkowity styl życia może zależeć od lasu. Najprawdopodobniej będą mieli użyteczne zasoby wiedzy rdzennej, które można wykorzystać w celu poprawy gospodarki leśnej. Chociaż potencjał lasów w zakresie poprawy warunków życia może być niewielki, lasy stanowią ważną sieć bezpieczeństwa zdrowia. Ludzie mieszkający w lasach i w ich pobliżu zazwyczaj otrzymują znaczną, choć zmienną, ilość pożywnej żywności z lasów. Biedni ludzie są nieproporcjonalnie zależni od takiego jedzenia. Adekwatność dostępu myśliwych-zbieraczy do składników odżywczych z lasu oraz wartość odżywcza wielu pokarmów leśnych są nadal badane. Wydaje się, że żaden człowiek na tej planecie nie jest teraz całkowicie zależny od dziko zebranych produktów leśnych. Modyfikacja krajobrazu jest często motywowana potrzebą pożywienia. Niektóre zmiany utrzymują lesistość i jednocześnie zwiększają produkcję żywności. Zmiany w składzie lasu spowodowane wycinką, polowaniami i gatunkami inwazyjnymi mają różnorodny wpływ na dostępność żywności. Różne etapy odrastania lasu różnią się produktywnością żywności. Wylesianie, wzrost populacji, przemieszczanie się ludzi, ekonomia, władza i choroby są ściśle ze sobą powiązane, ale przewidywanie wpływu konkretnych zmian na powierzchni ziemi na zdrowie ludzkie będzie wymagało analizy lokalnych warunków.
Pojawiające się choroby wirusowe stanowią poważne zagrożenie dla populacji ludzi i dzikiej przyrody. Choroby te mają różny związek z wylesianiem, ale w większości przypadków wylesianie wydaje się zwiększać obciążenie chorobami miejscowej ludności. Wiele roślin leśnych i zwierząt produkuje trucizny, fungicydy, antybiotyki i inne biologicznie aktywne związki jako mechanizmy obronne, a wiele z nich ma zastosowanie lecznicze. Związki, które mają wspólne zastosowania lecznicze, takie jak orzechy cola, kofeina, czekolada, papryka chili i kokaina, znajdują się również na obszarach leśnych. Wiele zachodnich produktów farmaceutycznych pochodzi z wielu gatunków leśnych, Tradycyjne systemy opieki zdrowotnej opierają się na znaczącej lokalnej wiedzy o roślinach leczniczych we wszystkich głównych obszarach tropikalnych. Te systemy opieki zdrowotnej są ważne, szczególnie tam, gdzie nie ma formalnej opieki zdrowotnej. Rynek tradycyjnych leków jest duży i rozwija się, a znaczna część z nich leży w rękach kobiet, zwłaszcza tych, które dotyczą mniej cennych handlowo roślin leczniczych. Istnieje również coraz więcej dowodów naukowych na skuteczność niektórych z tych powszechnie stosowanych tradycyjnych środków. Jednocześnie zagrożone są rośliny lecznicze na całym świecie, poprzez niektóre z tych samych mechanizmów opisanych w odniesieniu do żywności. Niektóre z zagrożeń obejmują powolny rozwój pożądanych gatunków, utratę tradycyjnych mechanizmów, które przyczyniły się do zrównoważonego użytkowania, oraz konkurujące zastosowania tego samego gatunku, w połączeniu z rosnącą komercjalizacją i rynkami światowymi. Certyfikacja roślin leczniczych i lepsze techniki gospodarki leśnej oferują możliwe częściowe rozwiązania. Firmy farmaceutyczne były czasami oskarżane o czerpanie niedopuszczalnie dużych korzyści z wiedzy mieszkańców lasów, biorąc pod uwagę powszechne ubóstwo na obszarach leśnych. Kwestie związane z prawami własności intelektualnej, implikacjami dla integralności kulturowej oraz kwotami i beneficjentami świadczeń są złożone. Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD) ma na celu ochronę praw do podziału korzyści, ale nie istnieją odpowiednie mechanizmy do tego, zwłaszcza w wielu krajach rozwijających się. Próby nawiązania współpracy między przemysłem farmaceutycznym a lokalnymi społecznościami w zakresie ochrony biologicznej przyniosły mieszane rezultaty.
Zmiany kulturowe i konsekwencje rozwoju stawiają nowe wyzwania. Poczucie tożsamości i wspólnoty ma kluczowe znaczenie dla jakości całego życia ludzkiego. Coraz częściej uznaje się, że kultura ma duży wpływ na jakość życia, samopoczucie i zdrowie ludzi. Wśród łowców-zbieraczy i wielu rolników powiązania las-zdrowie są kluczowe. Ważne są kwestie dla osób zajmujących się zdrowiem jest pytanie jakie przekonania i praktyki zdrowotne są zintegrowane z innymi częściami systemów kulturowych; odmienne filozofie dotyczące zdrowia i opieki zdrowotnej; oraz różnorodność podejść do zdrowia i chorób istniejących w lasach świata. Troska o zdrowie ludzkie wymaga uwagi na wzajemne powiązania między społecznościami obszarów leśnych i wiejskich, ich kulturami i samymi biocenozami lasów.