Zielarstwo

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) to zioło pochodzące z krajów basenu Morza Śródziemnego. Obecnie tymianek jest uprawiany w wielu państwach Europy i Ameryki, jak również w Polsce, gdzie kwitnie od czerwca do lipca. Wiele osób traktuje tymianek tylko i wyłącznie jako przyprawę, ale w medycynie ludowej od wieków stosowany był jako środek do walki z wirusami i bakteriami. Stosowano go często, by złagodzić kaszel, przede wszystkim kaszel męczący, i to zarówno kaszel mokry jak i kaszel suchy.

Tymianek: właściwości prozdrowotne
Badania potwierdziły, że tymianek skutecznie wspomaga:

układ oddechowy- tymianek ma działanie przeciwbakteryjne i aseptyczne, dlatego skutecznie łagodzi infekcje gardła i jamy ustnej. Działa także wykrztuśnie i rozkurczowo – tę właściwość wykorzystano w celu wyrobu syropów na kaszel suchy i kaszel mokry.
układ pokarmowy- preparaty na bazie tymianku stosowane są w celu leczenia nieżytu żołądka, łagodzenia podrażnionych jelit i dolegliwości wątrobowych. Zapobiega także biegunce.
Ponadto wykazuje działanie przeciwzapalne, ponieważ:

łagodzi bóle reumatyczne (RZS)
odkaża kanały zębowe
łagodzi stany zapalne pochwy
Tymianek – substancje i wartości odżywcze
Ziele tymianku zawiera olejek eteryczny w ilości do 3,5%, niekiedy nawet do 5,4%. W olejku znajduje się:

20 do 50% pochodnych fenolowych – tymolu i karwakrolu
cyneol
cymen
α-pinen
linalol
octan linalolu
borneol
octan bornylu
Prócz tego znaleziono w tymianku:

do 10% garbników
kwasy polifenolowe, jak kawowy i chlorogenowy
związki trójterpenowe (m.in. kwas ursolowy i oleanolowy)
flawonoidy(m.in. luteolinę i api-geninę oraz ich glikozydy)
gorycze
saponiny
sole mineralne ze znaczną ilością litu
Tymol, jeden z olejków eterycznych tymianku, to związek chemiczny należący do terpenów. Spożyty w większej ilości jest trujący i może doprowadzić do uszkodzenia wątroby, nerek, serca i ośrodkowego układu nerwowego, a w konsekwencji do śmierci.

Najbardziej niebezpieczne jest przedawkowanie olejku tymiankowego, który w dużej części składa się z tymolu. Najczęstszymi objawami zatrucia są:

wymioty
nudności
zapalenie żołądka
problemy z oddychaniem
Cięższe objawy obserwowano po nieostrożnym, doustnym przyjmowaniu olejku tymiankowego. Tymol działa jeszcze silniej i może nawet spowodować zatrucie śmiertelne.

Tymianek w 100 g zawiera 101 kcal, oraz witaminy
witamina A
beta karoten
witamina B2(ryboflawina)
niacyna
witamina B6
kwas foliowy
witamina C
i minerały
potas 609 mg
wapń405 mg
fosfor106 mg
magnez 160 mg
żelazo 4 mg
cynk 8 mg
miedź 6 mg
mangan 7 mg
Tymianek w ciąży
Zażywanie tymianku w bardzo dużych ilościach lub stosowanie oleju tymiankowego może mieć negatywny wpływ na rozwój płodu, ponieważ w okresie ciąży może stymulować macicę do skurczów.

Tymianek: zastosowanie w kosmetyce
tymianek działa odkażająco, przeciwzapalnie i oczyszczająco na skórę, dlatego jest składnikiem wielu kosmetyków przeznaczonych do pielęgnacji cery tłusteji trądzikowej;
wyciąg z tymianku jest pomocny w leczeniu łupieżu, oraz nadmiernego przetłuszczania się włosów. W połączeniu z innymi ziołami, np. z rozmarynem, stanowi płukankę przeznaczoną do włosów przetłuszczających się;
tymianek jest składnikiem wielu ziołowych past do zębów, ponieważ regeneruje uszkodzone dziąsła.
Tymianek jako przyprawa w kuchni
Tymianek charakteryzuje się gorzkawym smakiem i bardzo aromatycznym zapachem. Przyprawia się nim najczęściej dania z dziczyzny i drobiu oraz dania rybne. Najlepiej komponuje się z:

natką pietruszki
czosnkiem
cebulą
liściem laurowym
Nie powinno się go łączyć z majerankiem.

Napar z tymianku
Łyżkę ziela zalej 1,5 szklanki wrzątku, odstaw pod przykryciem na 15 minut, przecedź. Pij po 1/3 szklanki przed posiłkami na pobudzenie apetytu, albo po posiłkach, by wspomóc trawienie i zapobiec wzdęciom. Naparu można również używać do płukania jamy ustnej i płukania gardła w czasie anginy.

Bibliografia:

Ożarowski A., Jaroniewski W., Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1987

SZAŁWIA

W starożytności i średniowieczu uznawana za roślinę „magiczną”. Mimo upływu czasu, w dalszym ciągu doceniana i powszechnie wykorzystywana. Dlaczego szałwia lekarska uważana jest za jedną z najważniejszych roślin olejkowych wykorzystywanych w kosmetyce?

Szałwia lekarska (łac. Salvia officinalis L., ang. Garden Sage) od zarania wieków była symbolem zdrowia i długowieczności. O uzdrawiających właściwościach świadczy już jej nazwa, bowiem łacińskie salvare oznacza leczyć, uzdrawiać.
Charakteryzuje się intensywnym zapachem kamfory. Jej naturalnym siedliskiem jest rejon Morza Śródziemnego, gdzie rośnie na skalistych, wapiennych glebach, w miejscach suchych i słonecznych (największe skupiska spotykane są nad Adriatykiem, gdzie pokrywa całe zbocza górskie aż do wysokości 800 m). Uprawiana jest w niemal całej Europie, a także w Ameryce Północnej.

Surowcem pozyskiwanym do celów leczniczych i kosmetycznych są liście szałwii (łac. Folium Salviae) oraz (rzadziej) ziele szałwii (łac. Herba Salviae). Zawierają one te same związki czynne, choć w różnych ilościach (ziele jest nieco uboższe w związki czynne).

Ze względu na różnorodność związków biologicznie czynnych, szałwia lekarska wykazuje wielokierunkowe działanie farmakologiczne. Przede wszystkim jest to silne działanie antyseptyczne, a także przeciwzapalne, przeciwbakteryjne (zwłaszcza wobec bakterii Gram-dodatnich —m.in. Staphylococcus aureus, Staphylococcus faecalis, Staphylococcus epidermidis), przeciwgrzybiczne (m.in. na drożdżaki —Candida albicans i grzyby pleśniowe —Aspergillus fumigatus), przeciwpotne, ściągające, antyoksydacyjne, wywiera także wpływ uszczelniający i wzmacniający na ściany naczyń kapilarnych. Najważniejszym składnikiem liści i ziela szałwii jest olejek eteryczny, nadający roślinie wspomniany już swoisty zapach kamfory—bogaty w terpeny i seskwiterpeny. Zawartość olejku eterycznego w liściach szałwii lekarskiej wg wymagań jakościowych określonych dla tego surowca wynosi ok. 2,5%.

Ze względu na swoje dobroczynne właściwości olejek szałwiowy oraz ekstrakty z szałwii stosowane są w przemyśle kosmetycznym jako dodatek m.in. do past do zębów, płynów do płukania ust, dezodorantów, mydeł, toników, kremów, balsamów, szamponów, olejków do masażu, preparatów odkażających (w tym farmaceutycznych dermokosmetyków).
Należy wspomnieć, że olejek i ekstrakty z szałwii doskonale sprawdzają się w preparatach kosmetycznych do pielęgnacji skóry łojotokowej i trądzikowej. Wpływają na przywrócenie prawidłowej gospodarki sebum, zmniejszenie widoczności porów. Działają przeciwbakteryjnie i odkażająco, a także przeciwzapalnie wspomagając terapie przeciwtrądzikowe.
Współcześnie przemysł kosmetyczny powraca do tzw. źródeł, stawiając na znane i cenione surowce roślinne. Jednym z takich „źródeł” jest szałwia lekarska — uważana za jedną z najważniejszych roślin olejkowych, ze względu na bogactwo zawartych w jej olejku związków czynnych wywierających dobroczynny wpływ na skórę.

OREGANO

 

Od tysięcy lat oregano jest stosowane także w medycynie. Sięgano po nie zamiast antybiotyku. Zwalcza wirusy, bakterie, grzyby. Szczególnie silne działanie ma olej z dzikiego oregano. Wyciska się go na zimno wydobywając z rośliny moc przeciwutleniaczy. Szczególnie silne działanie mają fenole – karwakrol i tymol. To je uznaje się za szczególnie skuteczne w walce z bakteriami, grzybami, wirusami. Nic więc dziwnego, że i nasza skóra może pięknieć pod troskliwą warstwą oregano.
Porad jak stosować oregano, by pozbyć się trądziku trzeba słuchać mając w pamięci, że olejek z tej rośliny ma silne działanie. Lepiej wiec nie stosować go bezpośrednio na skórę, lub robić to bardzo ostrożnie. Sprawdzonym sposobem jest zmieszanie kilku kropli olejku z oregano z oliwą z oliwek (dobrej jakości extra-virgine) i rozprowadzenie takiego elkisiru wacikiem kosmetycznym po miejscach, w których występuje trądzik. Można także przyjmować doustnie kapsułki z olejem z dzikiego oregano.
Wiele korzyści:
Korzyści z jedzenia oregano jest jednak znacznie więcej. Najbardziej problemy, w których przydaje się popularne zioło to:
– dysbioza bakteryjna,
– pasożyty,
– infekcje spowodowane przez Candida i inne grzyby,
– wrzody żołądka i dwunastnicy,
– zapalenie żołądka,
– zespół jelita drażliwego,
– wzdęcia (z oddawaniem wiatrów),
– skurcze żołądka,
– zespół nieszczelnego jelita,
– infekcje zatok,
– bronchit,
– kaszel,
– zapalenie płuc,
– ból gardła,
– zapalenie migdałków,
– infekcje grzybicze i bakteryjne skóry
Olejek z oregano znany jako naturalny antybiotyk, pomaga obniżyć poziom cholesterolu, poprawia trawienie, dodaje witalności, zwalcza infekcje grzybicze.

LAWENDA

 

Bardzo często lawenda jest używana w kosmetykach do pielęgnacji stóp np. w kremach, maseczkach, solach do kąpieli. Wykorzystuje się jej właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne oraz zmniejsza wydzielanie potu i niweluje nieprzyjemny zapach.
Lawenda wykazuje właściwości antyseptyczne, bakteriobójcze, przeciwzapalne, kojące i odprężające. Jest też rośliną, która pomaga w gojeniu ran i poparzeń, wspomaga łagodzenie infekcji górnych dróg oddechowych i przyspiesza zasypianie.
Lawendę w kosmetyce wykorzystuje się głównie w celach aromaterapeutycznych m.in. do kąpieli, masaży, a także jako składnik kosmetyków (kremy, balsamy, mydła), którym nadaje przyjemny, świeży, wyciszający zapach. Z tego względu zaleca się je osobom ze stanami napięcia nerwowego, przebywających w ciągłym stresie oraz miewających problem z bezsennością oraz depresją. Lawenda pozwala nie tylko zrelaksować ciało, ale i umysł. W związku z tym wykorzystuje się ją w przemyśle perfumeryjnym oraz kosmetycznym, w celu poprawy zapachu niektórych produktów np. zmywaczy do paznokci.
Lawenda w kosmetyce znalazła zastosowanie także w produktach do pielęgnacji różnych typów skóry. Szczególnie zaleca się je cerom dojrzałym ze względu na właściwości regeneracyjne, wygładzające i antyoksydacyjne. Dodatkowo dzięki działaniu antybakteryjnemu lawendę często stosuje się w preparatach do cery tłustej, cery trądzikowej i problematycznej. Reguluje produkcję sebum skóry, zwęża pory oraz przyspiesza jej procesy regeneracyjne.
Lawendę stosuje się również w preparatach przeciwobrzękowych tj. krem pod oczy, które likwidują cienie i worki pod oczami. Często wzbogacane w lawendę są również preparaty do stóp (kremy, maseczki, sole do kąpieli) oraz preparaty antycellulitowe, ponieważ pobudzają krążenie krwi i limfy.
Lawenda zapobiega również wypadaniu włosów pobudzając ich proces wzrostu.

Źródła:
https://biotechnologia.pl/kosmetologia/szalwia-lekarska-zastosowanie-w-kosmetyce,12711,
National Center for Biotechnology Information

Arcydzięgiel (Angelica archangelica) inaczej dzięgiel litwor, to roślina, której właściwości lecznicze doceniono już w średniowieczu. Ówcześni zakonnicy nazywali arcydzięgiel Zielem Ducha Świętego i zalecali żucie jego korzeni (Radix Archangelicae), które są surowcem leczniczym, w celu osiągnięcia długowieczności. Inne nazwy arcydzięgla to: angelika, dzięgiel lekarski, dzięgiel wielki, anielskie ziele, archangielski korzeń, anielski korzeń.
Współczesna fitoterapia poleca stosowanie przetworów z tego zioła (m.in. napary, nalewki) w dolegliwościach układu pokarmowego – jako środek na wrzody żołądka, niestrawność czy pobudzenie apetytu.
Arcydzięgiel w postaci naparów ukoi także nerwy, a w postaci olejków do nacierania złagodzi bóle reumatyczne czy korzonków. Z kolei płukanki z arcydzięgla sprawdzą się przy włosach przetłuszczających się i z łupieżem. Ponadto arcydzięgiel to w medycynie ludowej metoda leczenia bielactwa i innych chorób skóry. W medycynie naturalnej stosuje się przetwory z korzenia arcydzięgla w przypadku zaburzenia pracy układu pokarmowego. Arcydzięgiel to przede wszystkim sprawdzony sposób na zaburzenia trawienia, gdyż zwiększa wydzielanie soku żołądkowego i śliny, a także pobudza wydzielanie enzymów trawiennych – pepsyny i pentagastryny – w żołądku. Dzięki temu zwiększa także apetyt, dlatego jest polecany niejadkom.
Ponadto arcydzięgiel złagodzi bóle brzucha i skurcze żołądka, gdyż pochodne furanokumaryny i niektóre składniki olejku eterycznego tego zioła działają rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego. Arcydzięgiel sprawdzi się także przy problemach z zaparciami, wzdęciami i odbijaniem.

Arcydzięgiel jest źródłem kumaryny, furokumaryny, glikozydów, garbników i kwasów organicznych oraz pektyn, taniny, witaminy C oraz witamin z grupy B. Arcydzięgiel wspomaga trawienie, wzmagając wydzielanie soku żołądkowego i innych soków trawiennych, przyspiesza i usprawnia perystaltykę jelit, co ma działanie rozluźniające przy zaparciach, wspomaga też usuwanie gazów i wzdęć. Arcydzięgiel łagodzi nudności. Ma właściwości oczyszczające organizm z toksyn, ponieważ wspomaga wydzielanie śliny, moczu i potu. Działanie napotne i wykrztuśne arcydzięgla korzystnie wpływa na usuwanie zalegającej wydzieliny oraz szybsze „wypocenie” choroby przy przeziębieniu i grypie. Arcydzięgiel wspomaga organizm w czasie kuracji odwykowych od alkoholu, narkotyków i nikotyny.

Arcydzięgiel rozgrzewa, pobudza krążenie, ożywia. Polecany jest do stosowania również zewnętrznie, w formie nalewki lub odwaru jako środek do nacierania lub kąpieli rozgrzewającej dla osób borykających się z problemem zimnych dłoni i stóp. Okłady, nacieranie i kąpiele z wywarem z arcydzięgla pomagają uporać się z bólami mięśni, reumatyzmem, pomagają w zapaleniach korzonków, a nawet grzybicy stóp oraz przy atopowym zapaleniu skóry, owrzodzeniach i innych uszkodzeniach naskórka. Antybakteryjne działanie arcydzięgla wspomaga też gojenie i leczenie stanów zapalnych w jamie ustnej.
Arcydzięgiel działa uspokajająco, przeciwnerwicowo. Wspomaga organizm w walce z bezsennością, stanami lękowymi i depresyjnymi. Jest składnikiem ziołowych tabletek i kropli uspokajających. Ma działanie przeciwmigrenowe.
Arcydzięgiel jest stosowany także w kuchni. Kandyzowane łodygi i ogonki liści arcydzięgla, smażone w cukrze są ozdobą wielu wyrobów cukierniczych. Świeży arcydzięgiel stosuje się jako przyprawę – korzeń i owoce pasują do potraw mięsnych, ryb oraz sosów. Arcydzięgiel jest składnikiem nalewek i likierów, a nawet wódki. Dzięgielówka, wódka Chartreuse oraz domowe nalewki zawdzięczają swój smak i właściwości właśnie arcydzięglowi.
Arcydzięgiel a barszcz Sosnowskiego

Zdarza się pomylenie arcydzięgla z barszczem Sosnowskiego, inną rośliną z rodziny selerowatych, o podobnej wielkości i kształcie. Barszcz Sosnowskiego powoduje poważne oparzenia skóry. Arcydzięgiel różni się od barszczu Sosnowskiego kolorem łodyg, kształtem liści i kwiatostanów oraz okresem kwitnienia, jednak w celu uniknięcia przykrych skutków pomyłki nie jest zalecane zrywanie dziko rosnących roślin bez pewności co do ich gatunku.

Przeciwwskazania
Nie zaleca się jego stosowania kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią.